მარგარეტ ეტვუდი. “მხევლის წიგნი”

გამომცემლობა “წიგნები ბათუმში”

მარგარეტ ეტვუდი.

მხევლის წიგნი

გამომცემლობა “წიგნები ბათუმში”

ბათუმი

2015

მთარგმნელი – ანი კოპალიანი

რედაქტორი – ლალი ჭინჭარაული

ყდის დიზაინერი – ია ნინოშვილი

დამკაბადონებელი – მალხაზ ფაღავა

კორექტორი – თამთა ჯინჭარაძე

ქართული გამოცემა © გამომცემლობა “წიგნები ბათუმში”, 2015 ყველა უფლება დაცულია

“და ვითარცა იხილა რაქელ, რამეთუ არა უშვა ძე იაკობს, და ეშურებოდა რაქელ ლიას, დასა თჳსსა, და ჰრქუა იაკობს: მეც მე შვილი; უკუეთუ არა, მოვკუდე მე.

განურისხნა იაკობ რაქელს და ჰრქუა: ნუუკუე, ნაცუალი ღმრთისა ვარი მე, რომელმან დაგაკლო შენ ნაყოფი მუცლისა შენისა.

ხოლო რაქელ ჰრქუა იაკობს: აჰა ეგერა, ბალა, მჴევალი ჩემი შევედ უკუე მისა და მიშუეს მე მუჴლთა ჩემთა ზედა და შვილიერ ვიქმნე მეცა მისგან.”

დაბადება (30: 1-3)

“ხოლო, რაც შემეხება მე, ისე დამქანცა რამდენიმე წლის განმავლობაში ფუჭი, სულელური, რეალობას მოწყვეტილი აზრების მოსმენამ, რასაც სასოწარკვეთილებამდე მისული წარუმატებლობა სდევდა თან, რომ სიხარულით ჩავეჭიდე ამ წინადადებას.”

ჯონათან სვიფტი, “მოკრძალებული წინადადება”

“უდაბნოში ვერსად შეხვდებით აბრას წარწერით – ქვების ჭამა აკრძალულია.”

სუფიური სიბრძნე

I

1

ღამე

ყოფილ სპორტდარბაზში გვეძინა. ხის გალაქულ იატაკზე დახაზული წრეები და ზოლები იმ დროიდან იყო შემორჩენილი, თამაშები რომ იმართებოდა ხოლმე. კალათბურთის ძელები ჯერაც იდგა, თუმცა _ ბადეების გარეშე. დარბაზს ოთხივე მხრიდან მაყურებლებისათვის განკუთვნილი იარუსები შემორტყმოდა და ჩემს ყნოსვას ჯერ ისევ, თუმცა ზმანებასავით მკრთალად, სწვდებოდა მატჩებზე დამსწრე გოგონების საღეჭი რეზინებისა და სუნამოების ჩამტკბარ სურნელთა შორის გამომსხლტარი ოფლის მკვეთრი სუნი. სურათებიდან ისინი ჯერ ფუშფუშა ქვედაბოლოებში გამოწყობილი მახსოვს, მერე – მინიკაბებში, მერე – შარვლებში, მერე კი – ცალი საყურითა და მწვანედ აჭრელებული “იროკეზის” ვარცხნილობით. აქ, ალბათ, ცეკვებსაც მართავდნენ ხოლმე; მუსიკა – გამაყრუებელი ხმაურის პალიმფსესტი – გულს აწყალებდა, მოტივი მოტივს ცვლიდა, დაფდაფების წყალქვეშა დინება, საბრალობელი მოთქმა, ხელსახოცებისაგან გაკეთებული ყვავილების გირლიანდები, მუყაოს ეშმაკები, სარკეებიანი ბზრიალა ბურთი, სინათლის თოვლს რომ აყრიდა მოცეკვავეებს.

ამ ოთახში სექსის ხსოვნა ბუდობდა და სიმარტოვე; და კიდევ რაღაც უფორმოსა და უსახელოს მოლოდინი. მახსოვს კაეშანი იმის გამო, რაც თითქოს ყოველ წუთს შეიძლებოდა მომხდარიყო, რაც აღარასოდეს განმეორდებოდა, როგორც ხელები, რომლებიც გვეხვეოდნენ მომცრო უკანა ეზოში თუ ეზოს გადაღმა, მანქანების სადგომზე თუ ტელევიზორიან ოთახში, სადაც ხმისთვის ბოლომდე ჩაეწიათ და მხოლოდ კადრები დასციმციმებდა ზეაზიდულ სხეულებს.

ჩვენ საკუთარ მომავალს ვგლოვობდით. საიდან დაგვყვა, ნეტავ, გაუმაძღრობის ამგვარი ნიჭი? ალბათ, აქაური ჰაერიდან შევისრუტეთ; და იგი ისევ ჰაერში ტრიალებდა მერეც, დაძინებას რომ ვცდილობდით რიგზე ჩამწკრივებულ არმიულ შეზლონგებზე წამოწოლილნი. საწოლები ისე დაეშორიშორებინათ, რომ ერთმანეთს ვერ გამოვლაპარაკებოდით. ბავშვებივით ფლანელის საღამური პერანგები გვეცვა, ჯარისკაცების საბნები გვეფარა, ძველი, ჯერაც “შეერთებული შტატები”რომ ეწერა ზედ. ჩვენ-ჩვენს ტანსაცმელს ფაქიზად ვკეცავდით და საწოლის ბოლოში მდგარ ტაბურეტებზე ვალაგებდით. განათებას უწევდნენ, მაგრამ სულ არ აქრობდნენ. თვალყურს დეიდა სარა და დეიდა ელიზაბეთი გვადევნებდნენ; ტყავის ქამრებზე ელექტროსახრეები ეკიდათ.

ეგ არის მხოლოდ, იარაღი არ ჰქონიათ, მათაც კი არ ანდობდნენ იარაღს. იარაღით მხოლოდ გუშაგები დადიოდნენ, რომლებსაც ანგელოზთა რიგებიდან არჩევდნენ გულმოდგინედ. თუკი არ მოუხმობდნენ, გუშაგებს შენობაში შემოსვლა ეკრძალებოდათ, ჩვენ კი გარეთ გასვლის ნება არ გვქონდა, სასიერნოდ თუ გაგვლალავდნენ ხოლმე, დღეში ორჯერ წყვილ-წყვილად დამწკრივებულს შემოგვატარებდნენ ფეხბურთის მოედანს, რომლის გარშემოც ეკლიანი მავთულხლართის წვრილად დაწნული ღობე იყო აღმართული. ანგელოზები ღობის გადაღმა, ჩვენგან ზურგშექცევით იდგნენ. ჩვენ მათი გვეშინოდა და კიდევ რაღაცას ვგრძნობდით. ჩვენთვის რომ შემოეხედათ… მათთან დალაპარაკება რომ შეგვძლებოდა… რაღაც გარიგებას დავდებდით, ასე გვეგონა, შევთანხმდებოდით, ვივაჭრებდით, ბოლოს და ბოლოს, სხეულები ხომ მაინც გვებადა. ასე ვფანტაზიორობდით.

თანდათან მივეჩვიეთ თითქმის უხმოდ ჩურჩულს. ბინდბუნდში შეგვეძლო ხელები გადაგვეწვდინა და როცა დეიდები არ გვიყურებდნენ, ერთმანეთს თითისწვერებით შევხებოდით, ბალიშებზე მიწოლილებმა ერთმანეთის ტუჩებზე კითხვაც ვისწავლეთ; თავებს მოვატრიალებდით და გვერდით მწოლს ბაგეზე ვაკვირდებოდით. ასე საწოლიდან საწოლამდე მივაწვდინეთ ერთმანეთს ჩვენი სახელები:

ალმა. ჯენინი. დოლორესი. მოირა. ჯუნი.

II

მაღაზიებში

2

სკამი, მაგიდა, ნათურა. მაღლა, თეთრ ჭერზე ფოთლების გვირგვინის მსგავსი რელიეფური ორნამენტია გამოსახული, ჭერის შუაგული შებათქაშებულია, თითქოს თვალამოთხრილ კაცს სახვევი აუფარებიაო. აქ ჭაღი იქნებოდა, ოდესღაც. ახლა კი ყველაფერი, რაზეც თოკი შეიძლება ჩამოკიდო, გამქრალია.

ფანჯარა, ორი თეთრი ფარდა. ფანჯრის ქვეშ ტახტი პატარა ბალიშით. როდესაც ფანჯარა შემოღებულია – მისი ოდნავ შემოღება თუ შეიძლება – ეგებ ნიავმა შემოაღწიოს და ფარდები შეარხიოს კიდეც. ეგებ მეც ჩამოვჯდე სკამზე ანდა ტახტზე, ხელები ჩამოვუშვა და ფარდების შრიალს ვუყურო. მზის სხივიც ამ ფანჯრიდან აღწევს და იატაკზე ეცემა. იატაკი ხისაა, წვრილად დაზოლილი, საგულდაგულოდ მოწმენდილი. საპრიალებლის სუნი ჩემამდე აღწევს. იატაკზე ფარდაგია, ოვალური, მოსირმული ფოჩებით. იმგვარი ნახელავია, ამათ რომ მოსწონთ: ფოლკ-არტი, ძველებური, ქალის მოქსოვილი მოცალეობის ჟამს, ძველი, გამოუსადეგარი სვიტერებისაგან. ტრადიციულ ღირებულებებს ვუბრუნდებით. წყალს ნუ დაღვრი და არ მოგწყურდებაო. მე არაფერი დამიღვრია, მაშ, რატომ ვკვდები წყურვილით?

სკამის ზემოთ, კედელზე, სურათია, უმინო ჩარჩოში ჩასმული: ყვავილები, ლურჯი ზამბახები, აკვარელი. ყვავილები ჯერ ნებადართულია. ნუთუ ყველას ერთნაირი სურათი გვიკიდია, ერთნაირი სკამები, ერთნაირი თეთრი ფარდები გვაქვს? ეს რა, სახელმწიფო სტრატეგიაა? წარმოიდგინეთ, რომ ჯარში ხართ, გვითხრა დეიდა ლიდიამ.

საწოლი. ვიწრო, საკმაოდ მაგარი ლეიბი, შალის თეთრი გადასაფარებელი. ეს საწოლი მხოლოდ ძილისთვის გამოდგება; თუ უძილობისთვის. ვცდილობ, ძალიან ბევრი არ ვიფიქრო. როგორც სხვა ყველაფერი, აქ ფიქრიც უნდა გამოიზოგო. თანაც ბევრ რამეზე ფიქრი აუტანელია. ფიქრმა შეიძლება ბედნიერი შემთხვევაც გაგაშვებინოს ხელიდან, მე კი მას ველოდები. ვიცი, რატომაც არ არის მინა ლურჯი ზამბახების წინ, რატომ არ შეიძლება ფანჯრის ბოლომდე გაღება ან რატომ არის მისი შუშა ტყვიაგაუმტარი. მათ არ ეშინიათ, რომ გავიქცევით. შორს მაინც ვერ გავაღწევთ. არსებობს თავდახსნის სხვა გზებიც, რომლებსაც მაშინ აღმოაჩენ, როცა ბასრ ანდა წვეტიან საგანს მოიხელთებ.

ერთი სიტყვით, თუ ამ წვრილმანებს არაფრად ჩავაგდებთ, აქაურობა არც ისე წარჩინებული სტუმრებისათვის განკუთვნილ კოლეჯის მისაღებს მოგვაგონებს; ანდა განსაცდელში მყოფი ქალბატონებისთვის განკუთვნილ, ავეჯით გაწყობილ გასაქირავებელ ოთახს, ოღონდ – ძველმოდურს. აი, ვინ ვართ ახლა ჩვენ – განსაცდელში მყოფნი; და უარესისკენ მივექანებით.

მაგრამ ამ სკამს, მზის სხივს, ყვავილებს თვალს ვერ ავარიდებ. მე ცოცხალი ვარ, ვსუნთქავ, გაშლილ ხელისგულს გარეთ ვყოფ და მზის სხივს ვიჭერ. ციხეში კი არა, სამოთხეში ვარ, როგორც დეიდა ლიდია ამბობდა ხოლმე, რომელმაც ამ ორივე ადგილის ფასი იცოდა.

დროის ამთვლელი ზარი რეკავს. დროის მსვლელობას ჩვენც, როგორც ძველი დედათა მონასტრების ბინადრები, ზარის რეკვით ვიგებთ. და დედათა მონასტრის მსგავსადვე, აქაც იშვიათად თუ სადმე გადააწყდები სარკეს.

სკამიდან ვდგები და მზის სხივს წითელფეხსაცმლიან ფეხს ვუშვერ. უძიროები მაცვია. ხერხემალს ვუფრთხილდები. ცეკვას არ ვაპირებ. მაგიდაზე წითელი ხელთათმანები აწყვია. მე მათ წამოვკრეფ და ხელებზე ვირგებ, ნელ-ნელა, სათითაოდ ყველა თითზე. ირგვლივ ყველაფერი, ჩემი ჩამოფხატული თავსაბურავის გარდა, წითელია: სისხლისფერი ჩვენი ნიშანია. კოჭამდე სიგრძის კაბა მაცვია, სრული, მკერდამდე ბრტყლად ნაოჭაყრილი, ფართხუნასახელოებიანი. თეთრი თავსაბურავით სიარულიც სავალდებულოა; ის არა მხოლოდ ჩვენ გვიშლის ხედვას, არამედ უცხო თვალისგან გვიფარავს. წითელი არასოდეს მიხდებოდა, არ არის ჩემი ფერი. საყიდლების კალათას ვიღებ და მკლავზე ვიკიდებ.

ოთახის კარი – ჩემი ოთახის არა, საგანგებოდ არ ვამბობ სიტყვა “ჩემს” – დაკეტილი არ არის. კაცმა რომ თქვას, ბოლომდე არც იკეტება. მე მოკრიალებულ დერეფანში გავდივარ, რომლის შუაგულშიც ფარდაგი აფენია, ჭუჭყიანი ვარდისფერი. როგორც ბილიკი უღრან ტყეში, როგორც ხალიჩა სამეფო სასახლეში, იგი გზას მიკვალავს.

ხალიჩა უხვევს, მთავარი კიბის საფეხურებზე ეშვება და მეც მივყვები. ცალი ხელი კიბის მოაჯირზე მიდევს, ოდესღაც ხე იყო, სხვა საუკუნეში მოჭრეს, შალაშინით ლამაზად ააპრიალეს. ეს საგვარეულო სახლია, გვიანი ვიქტორიანული პერიოდისა, მრავალრიცხოვანი, მდიდარი ოჯახისთვის აშენებული. შემოსასვლელში დგამსაათია(1), რომელიც გულმოწყალედ გვიჩვენებს დროს; იქით დედობრივი მზრუნველობით მოწყობილი მოსასვენებელი ოთახის კარი ჩანს, თავისი მსუყე ფერებით. არ მახსოვს საკუთარი თავი ამ ოთახში მოსვენებული – ან სარგადაყლაპულივით ვდგავარ, ანდა მუხლი მაქვს მოყრილი. შემოსასვლელის ბოლოში, წინკარის ზემოთ, სარკმელია: ფერადი შუშა, წითელი და ლურჯი ყვავილებით მორთული.

სარკეც არის შემორჩენილი, კიბის მოსაბრუნთან, კედელზე. თუკი თავს ისე მივატრიალებ, რომ მთელ სახეზე ჩამოფხატული თავსაბურავიდან მას მზერა მივაწვდინო, კიბეზე ჩასვლისას დავინახავ მრგვალ, თევზის თვალივით ამობურცულ შუშას და მის შიგნით ჩემს დამახინჯებულ ანარეკლს, ერთგვარ პაროდიას, წითელმოსასხამიან ზღაპრულ არსებას, დაუდევრობის იმ ფაზას რომ უახლოვდება, რომელსაც საფრთხე მოჰყვება ხოლმე. ჩემი დაა, სისხლში ჩამბალი.

კიბის ძირში ქუდებისა და ქოლგების ჩუქურთმებიანი საკიდია, მერქნისაგან გამოთლილი. ხის გრძელ, მომრგვალებულ ძელებზე ნარნარად ამოზრდილან გვიმრის კვირტების მსგავსი კაუჭები. ზედ რამდენიმე ქოლგა კიდია: შავი მეთაურისაა, ლურჯი – მეთაურის ცოლის, მესამე კი, რომელიც მე მომაკუთვნეს, წითელი. წითელ ქოლგას თავის ადგილზე ვტოვებ – ფანჯრიდან მზიან ამინდს მოვკარი თვალი. ვფიქრობ, ნეტავ მეთაურის ცოლი თუ ზის მოსასვენებელ ოთახში-მეთქი. ყოველთვის არ ზის. ხანდახან მესმის, როგორ სცემს ბოლთას, მძიმე ნაბიჯის ხმას უფრო მსუბუქი ცვლის, ჭუჭყიანვარდისფერ ხალიჩაზე კი მისი ხელჯოხის ძლივსგასაგონი კაკუნი ისმის.

შემოსასვლელი გადავჭერი, ჩავუარე მოსასვენებელი ოთახის კარს, სასადილო ოთახში გამავალსაც, ბოლო კარი შევაღე და სამზარეულოში აღმოვჩნდი. აქ აღარ დგას ავეჯის საპრიალებლის სუნი. აქ, სამზარეულოს მაგიდასთან, რომელსაც თეთრი მინანქარი ალაგ-ალაგ ამომტვრევია, რიტა დგას. მას, როგორც ყოველთვის, მართას(2) კაბა აცვია, ჭაობისფერი, რომლის მსგავსსაც ძველად ქირურგები იცვამდნენ ხოლმე. ჩემსას ჰგავს – გრძელია და ფართხუნა, ოღონდ წინ ბავშვის წინსაფრის მსგავსი არდაგით და თეთრი თავსაბურავისა და ვუალის გარეშე. გარეთ გასვლის წინ ისიც იკეთებს ვუალს, თუმცა, არავის ენაღვლება, მართას ვინ დაინახავს. იდაყვებამდე აკაპიწებული სახელოებიდან ყავისფერი მკლავები მოუჩანს. რიტა პურს აცხობს, ცომს კიდევ ერთხელ მიზელ-მოზელს და მერე ამოაგუნდავებს.

რიტა მხედავს და თავს მიკრავს, ვერ ვიტყვი, მესალმება თუ უბრალოდ, აღნიშნავს, რომ შემამჩნია, ფქვილში ამოსვრილ ხელებს წინსაფარზე იწმენდს და კუპონების წიგნის ძებნაში სამზარეულოს უჯრას აქოთებს. პირგამეხებული იღებს იქიდან სამ კუპონს და მაწვდის. ხანდახან მაინც რომ იღიმებოდეს, სასიამოვნო სახე ექნებოდა. თუმცა, წარბებს ჩემ გამო არ კრავს: წითელი კაბაა მისი უკმაყოფილების მიზეზი, მას უბღვერს. მისი აზრით, მე შეიძლება გადამდები აღმოვჩნდე, როგორც ავადმყოფობა ანდა უიღბლობა.

ხანდახან დაკეტილ კარს ყურს მივადებ და სმენად ვიქცევი ხოლმე, ამას ადრე არასოდეს ვიზამდი. თუმცა, დიდხანს არც ახლა ვაყურადებ, მეშინია, არ წამასწრონ. ეგ კია, ერთხელ გავიგონე, როგორ ეუბნებოდა რიტა კორას, რომ ჩემსავით არასოდეს დაეცემოდა.

– არც არავინ გთხოვს, – თქვა კორამ, – მაგრამ მაინც, რას იზამდი?

– კოლონიებში წავიდოდი! – მიუგო რიტამ, – მათ აქვთ არჩევანი.

– არქალებთან, არა? იქ ან შიმშილით მოკვდებოდი, ან კიდევ, ღმერთმა იცის, რით! – მიუგო კორამ. გამოიჭირა.

ისინი ბარდას არჩევდნენ; თითქმის ბოლომდე მიხურული კარიდანაც კი მესმოდა, როგორი წკრიალით ცვიოდა ბარდის მკვახე მარცვლები ლითონის ქვაბში. გავიგონე რიტას მწარე ოხვრა, უკმაყოფილებისა თუ დასტურის ნიშანი.

– ისინი ამას ყველა ჩვენგანისთვის აკეთებენ, – თქვა კორამ, – ანდა ჩვენ გვეუბნებიან ასე. საშვილოსნოს მილები რომ არ გადამეკეტა და ათი წლით ახალგაზრდა ვყოფილიყავი, მეც ერთ-ერთი მათგანი ვიქნებოდი. ეს არც ისე ცუდია. მძიმე სამუშაო ნამდვილად არ ეთქმის.

– მისთვის ზედგამოჭრილია, ჩემთვის – რა მოგახსენო, – თქვა რიტამ და მეც კარი შევაღე. სახეებზე იმ ქალების შესაფერისი გამომეტყველება დაედოთ, რომლებიც ეს-ესაა, ზურგს უკან გჭორავდნენ და მიხვდნენ, რომ გაიგონე: უხერხულობისაგან ალეწილი, მაგრამ ცოტათი უტიფარიც, თითქოს შენზე ლაყბობა მათი ხელშეუხებელი უფლება ყოფილიყოს. კორას ჩვეულებრივზე უფრო ესიამოვნა ჩემი დანახვა, რიტა – კიდევ უფრო მოიღუშა.

დღეს, მიუხედავად რიტას ჩამოშვებული ცხვირისა და მაგრად მოკუმული ტუჩებისა, სამზარეულოში დარჩენა მინდა. სახლის რომელიმე კუნჭულიდან უცებ შეიძლება კორაც შემოვიდეს, ხელში ლიმონისზეთიანი ბოთლითა და მტვრის საწმენდი ჩვრით. რიტა მოადუღებს ყავას – მეთაურების სახლში ჯერაც მოიძებნება ნამდვილი ყავა – და ჩვენ მივუსხდებით სამზარეულოს მაგიდას, რომელიც ზუსტად ისევეა რიტასი, როგორც ჩემი მაგიდაა ჩემი და ვისაუბრებთ ტკივილსა და ტანჯვაზე, ავადმყოფობაზე, ჩვენს ფეხებზე, ჩვენს ზურგებზე, ყველა იმ ხათაბალაზე, რომელთაც ჩვენი სხეულები ფათერაკიანი ბავშვებივით გადაეყრებიან ხოლმე. თავებს ძახილის ნიშნებად დავუქნევთ ერთმანეთს, მივანიშნებთ, რომ ჩვენც ზუსტად იგივე გვჭირს. ერთმანეთს წამლების სახელებს ვასწავლით და ვეცდებით, ერთურთს ჩვენი ფიზიკური უძლურების დასურათხატებაში ვაჯობოთ; ჩუმად ვიწუწუნებთ, მინორული ტონალობა იჟღერებს ჩვენს ხმაში, ლავგარდანის ჩრდილში მობუზული ჩიტებივით ვიღუღუნებთ. “ვიცი, ეს რაც არის,” – ვეტყვით ერთმანეთს. ანდა იმ უცნაურ გამოთქმას გავიხსენებთ, რომელსაც ახლა უკვე მოხუცებისაგან თუღა გაიგონებ: “ხედავ, საით მივექანებით?!” – თითქოს ხმა მოგზაური იყოს, რომელსაც რომელიღაც ერთი ადგილისკენ უჭირავს გეზი. როგორც უნდა იყოს. როგორც არის კიდეც.

როგორ მძულდა ასეთი ლაყბობა. ახლა კი მენატრება. საუბარი მაინც იყო. აზრთა გაცვლა-გამოცვლა.

ანდა ვიჭორავებდით. მართებმა რაღაცები იციან, რაზეც მხოლოდ ერთმანეთს ელაპარაკებიან, გაფუჭებული ტელეფონის მსგავსად ავრცელებენ ამბებს სახლიდან სახლში. უეჭველია, ჩემი არ იყოს, ისინიც უსმენენ სხვებს კარზე ყურმიდებულნი და თვალდახრილებიც კი ყველაფერს ხედავენ. ყურიც მომიკრავს მათი ამგვარი საუბრისათვის, ჰაერში დამიჭერია მათი იდუმალი მითქმა-მოთქმის ნაწყვეტები: “მკვდრადშობილი დაბადა;” ანდა: “პირდაპირ მუცელში გაუყარა საქსოვი ჩხირი, ალბათ, ეჭვიანობამ გააგიჟა;” ან მტანჯველი: “უნიტაზის საწმენდი დაულევინებია. დედის რძესავით შეერგო, ისიც კი ვიფიქრეთ, ალბათ, პირიც არ დაუკარებიაო. მაშინვე მიხვდნენ, ვინც იყო დამნაშავე.”

ანდა რიტას დავეხმარებოდი პურის ცხობაში, ჩავყოფდი ხელებს რბილ, წელვად სითბოში, რაღაცით სხეულს რომ ჰგავს. ერთი სული მაქვს, ტანსაცმლისა და ხის გარდა, რამეს შევეხო. კბილები მიკაწკაწებს, ისე მინდა შეხებით შევცოდო.

მაგრამ რომ ვთხოვო კიდეც, თავი რომც დავიმცირო, რიტა მაინც არ შემიამხანაგებს. ძალიანაც შეეშინდება. მართებს ფიქრადაც არ მოსდით ჩვენთან ფრატერნიზება.

ფრატერნიზება ლათინურად დაძმობილებას ნიშნავს. ლუკმა მითხრა. მანვე თქვა, რომ არ არსებობს სიტყვა, რომელიც დადობილებას ნიშნავს. სორორიზება იქნებოდაო, თქვა. ლათინურის მიხედვით. მას უყვარდა ფიქრი ამგვარ რამეებზე – სიტყვების წარმოშობაზე, მათ თავშესაქცევ მნიშვნელობებზე. დავცინოდი, პედანტი ხარ-მეთქი.

რიტას გამოწვდილი ტალონები ჩამოვართვი. მათ ის პროდუქტები ახატია, რომლებზეც უნდა გადავცვალო: თორმეტი კვერცხი, ყველის ნაჭერი, რაღაც ყავისფერი, სავარაუდოდ, სტეიკი. მე მათ სახელოს ელვაშესაკრავიან ჯიბეში ვიწყობ, იქ, სადაც საშვს ვინახავ.

– უთხარი, ახალი კვერცხი მოგცენ, – მომმართავს რიტა, – წინანდელივით არ მოგივიდეს. და წიწილაც. ეცადე, ქათამი არ შემოგატყუონ. უთხარი, ვისთვის გინდა და აღარაფერს აურევენ.

– კარგი, – ვპასუხობ. არ ვიღიმები. რატომ უნდა ეგონოს, რომ მასთან დამეგობრებას ვცდილობ?

3

უკანა კარით დიდსა და მოვლილ ბაღში გავდივარ. შუაგულში – მინდორი, ტირიფი, ვერხვი; განაპირას – ყვავილების კვლები, სადაც ახლა ენძელები ჭკნება და ტიტები იკვირტება, ფერებად იღვრება. ტიტები წითელია, ყუნწთან მეწამული, თითქოს ადრე გადაჭრეს და ახლახან დაიწყეს შეხორცებაო.

ეს ბაღი მეთაურის ცოლის საუფლოა. ჩემი ფანჯრიდან ხშირად დამინახავს იგი აქ, ბალიშზე ჩამუხლული, ფართოფარფლებიან ქუდზე ცისფერ ვუალგადაგდებული. გვერდით მუდამ კალათა უდგას, რომელშიც ბაღის მაკრატელი ჩანს და კიდევ – ბაწრის ნაკუწები, ყვავილების მისაბმელად. მეთაურის პირადი მცველი მიწას თხრის, ქალი კი მითითებებს აძლევს, ჯოხით ანიშნებს. ბევრ ცოლს აქვს ასეთი ბაღი – საქმე რომ არ შემოელიოთ. ჰოდა, ისინიც უვლიან და უფრთხილდებიან.

ერთ დროს მეც მქონდა ბაღი. ახლაც მახსოვს ამოტრიალებული ბელტის სუნი, ამოთხრილი ჩათქვირული ბოლქვების სისავსე, თითებს შორის ჩაჩხრიალებული თესლის სიმშრალე. ალბათ, დრო ასე უფრო სწრაფად გადის. ხანდახან მეთაურის ცოლი სკამს გამოიტანს ხოლმე გარეთ და ჩამოჯდება, თავის ბაღში. შორიდან მშვიდი ჩანს.

ახლა აქ არ არის და ვფიქრობ, სად შეიძლება იყოს: არ მინდა, მოულოდნელად გადავაწყდე. შეიძლება, სასტუმრო ოთახში კერავდეს პატარა სკამზე მარცხენა ფეხშემოდებული – ართრიტი აწუხებს. ანდა ყელსახვევს ქსოვდეს ფრონტის წინა ხაზის ანგელოზებისთვის. მეეჭვება, რომ ანგელოზებს ასეთი ყელსახვევები გამოადგეთ, მაგრამ მეთაურის ცოლი მაინც დიდი გულმოდგინებით ქსოვს მათ. სხვა ცოლების მსგავსად, ჯვრისა და ვარსკვლავის ნაყშებს არ სჯერდება – ეგ ხომ მეტისმეტად იოლია. მისი მოქსოვილი ყელსახვევის ბოლოებში ნაძვის ხეებია ჩამწკრივებული, ანდა არწივები, ანდა – გახევებული ჰუმანოიდები: ბიჭი-გოგო, ბიჭი-გოგო. ზრდასრულ მამაკაცზე მეტად პატარა ბავშვს მოუხდებოდა ასეთი ყელსახვევი.

ხანდახან მგონია, რომ ამ ყელსახვევებს სულაც არ უგზავნის ანგელოზებს, არღვევს და კვლავ ძაფის გორგლად აქცევს, რომ მერე ხელახლა მოქსოვოს რამე. შეიძლება ცოლები ასე თავს იქცევენ, იჯერებენ, რომ ისინიც ვინმეს სჭირდება. მაგრამ მე მეთაურის ცოლის მშურს – მას ქსოვა შეუძლია. კარგია, პატარ-პატარა და იოლად მისაღწევი მიზნების დასახვა.

მას რატომ შურს ჩემი?

თუ აუცილებლობა არ აიძულებს, არ მელაპარაკება. მე მისი სირცხვილი ვარ; და საჭიროება.

პირველად ერთმანეთის პირისპირ ხუთი კვირის წინ აღმოვჩნდით, როდესაც მე ამ ოჯახში გამამწესეს. წინა ოჯახის გუშაგმა წინკარამდე მომაცილა. პირველ ხანებში წინკარიდან შესვლის უფლება გვაქვს, მერე უკანა კარით სიარულს გვიბრძანებენ ხოლმე. ჯერ ყველაფერი თავის ადგილას არ დალაგებულა, ჯერ ძალიან ადრეა, არავინ იცის დანამდვილებით ჩვენი ზუსტი სტატუსი. ცოტა ხნის შემდეგ ან სულ წინკარით ვივლით, ან – სულ უკანა კარით.

დეიდა ლიდია გვპირდებოდა, რომ ყველაფერს იღონებდა, რათა წინკარით გვევლო. ეს უფრო საპატიოაო, გვეუბნებოდა.

გუშაგმა ჩემ ნაცვლად მიაჭირა ზარს თითი, ზარის წკრიალი რომ ვინმემ გაიგონოს და გასაღებად გამოემართოს, დროა საჭირო, ეს კარი კი იმწამსვე გაიღო, ალბათ, იქვე იდგა დადარაჯებული. თავდაპირველად მართას დანახვას ველოდი, მაგრამ ხელთ ის შემრჩა – თავისი გრძელი, იისფერი მოსასხამით არავისში შეგეშლებოდათ.

– ესე იგი, შენ ახალი ხარ! – თქვა მან. უკან არ დაუხევია, რომ ჩემთვის გზა დაეთმო, პარმაღზე იდგა და შესასვლელს მიღობავდა. უნდოდა, მეგრძნო, რომ მისი ნებართვის გარეშე ამ სახლში ვერასოდეს შევიდოდი. ამ დროში ყველაზე დიდი შეხლა-შემოხლა სწორედ პარმაღებთან იმართება ხოლმე.

– დიახ, – ვუთხარი მე.

– პარმაღზე დადე! – მიუბრუნდა გუშაგს, რომელსაც ჩემი ჩანთა ეჭირა. წითელი ვინილის მომცრო ჩანთა. მქონდა მეორეც, შიგ ზამთრის პალტო და უფრო მძიმე კაბები მეწყო, მაგრამ იმას მერე მომიტანდნენ.

გუშაგმა ჩანთა ძირს დადო და მხედრული სალამი მისცა. ზურგს უკან მისი ფეხის ხმა გავიგონე და ჩემს ყურს ჭიშკრის ჯახუნიც მოსწვდა. ისეთი შეგრძნება დამეუფლა, თითქოს მკლავი, რომელსაც ვეყრდნობოდი, გამომეცალა. ახალი სახლის ზღურბლი მუდამ დამთრგუნველია.

მან მოიცადა, ვიდრე მანქანა დაიქოქებოდა და დაიძვრებოდა. სახეში არ ვუყურებდი, თავდახრილი მხოლოდ მის ჩასუქებულ, ლურჯ წელს ვხედავდი, ხელჯოხის სპილოსძვლის ბუნიკზე ჩამოყრდნობილ მარცხენა ხელს, მსხვილ-მსხვილ ბრილიანტებიან ბეჭედს, ერთ დროს ლამაზსა და ახლაც კარგად შემონახულ არათითზე წამოცმულს და ოვალურად მოქლიბულ წამახვილებულ ფრჩხილს. თითი თითქოს ირონიულად იღიმებოდა; თითქოს მას დასცინოდა.

– შეგიძლია შემოხვიდე, – მითხრა მან. ზურგი შემაქცია და დერეფანს კოჭლობით გაუყვა, – კარი მიხურე.

წითელი ჩანთა ოთახში შემოვიყოლე, რასაც უეჭველად მიბრძანებდა, რომ გახსენებოდა, მერე კარი მივხურე. არაფერი მითქვამს. დეიდა ლიდიამ გვირჩია, თუ რამეს არ გკითხავენ, აჯობებს, ხმა არ ამოიღოთო.

– ეცადეთ, მათი თვალით შეხედოთ ყველაფერს, – გვითხრა მან, ხელები ერთმანეთს შემოაჭდო და მაგრად მოუჭირა, თან სახეზე ჩვეული მავედრებელი ღიმილი აღებეჭდა, – ეს მათთვის იოლი სულაც არ არის.

– აქეთ, – მითხრა მეთაურის ცოლმა. მის მოსასვენებელ ოთახში რომ შევედი, ის უკვე თავის სავარძელში იჯდა. მარცხენა ფეხი დაბალ სკამზე შემოედო, პატარა ბალიშზე, რომელზეც ვარდებიანი კალათა ამოექარგათ. გვერდით, იატაკზე დაგდებული საქსოვიდან ჩხირები გამოშვერილიყო.

მე მის წინ ვიდექი, მხრებჩამოყრილი.

– ასე, – თქვა მან. სიგარეტი ამოიღო, კბილებს შორის მოიქცია და მოუკიდა. თხელი ტუჩები ჰქონდა, იმგვარად მოწკურული, რომ პატარა ვერტიკალური ხაზები უჩნდებოდა, პომადის რეკლამის ქალებივით. სპილოსძვლისფერი სანთებელა ეჭირა. “სიგარეტები შავი ბაზრისას ჰგავს,” – გავიფიქრე და იმედით ავივსე. ახლაც კი, როდესაც აღარ არსებობს ნამდვილი ფული, ისევ არის შავი ბაზარი. ის მუდამ იარსებებს, ვიდრე ადამიანებს რამე გასაცვლელი ექნებათ. ამ ქალს შეეძლო, შავი ბაზრის წესებისთვის ფეხი აეწყო. მე კი ვისთვის რა შემეთავაზებინა?

სიგარეტს ნატვრით სავსე მზერა მივაპყარი. ის ისევე მეკრძალებოდა, როგორც ალკოჰოლი და ყავა.

– ანუ ის ბებერი მაჩვი ჩაფლავდა, – თქვა მან.

– დიახ, მემ.

მან რაღაც სიცილის მაგვარი ამოუშვა, მერე დაახველა:

– ბედი არ ჰქონია საწყალს, ეს შენი მეორეა, არა?

– მესამე, მემ, – მე მივუგე.

– შენც ვერაფერიშვილი გამოდიხარ, – მითხრა მან. ისევ მომესმა ხველაშერეული სიცილი, – შეგიძლია დაჯდე. ოღონდ მხოლოდ ახლა, არ ვაპირებ, თავზე დაგისვა.

ხეშეშზურგიანი სკამის კიდეზე ჩამოვჯექი. არ მინდოდა, ოთახი მეთვალიერებინა; არ მინდოდა, მას ჰგონებოდა, თითქოს არ ვუსმენდი, ამიტომ მხოლოდ თვალის კუთხით, ჩრდილივით აღვიქვი ჩემ მარჯვნივ მარმარილოს ბუხარი, მის გასწვრივ ჩამოკიდებული სარკე და ყვავილების თაიგული. მომავალში მათი გულმოდგინედ შესწავლისათვის მეტი დრო მექნებოდა.

ახლა უკვე პირისპირ ვუყურებდი. მომეჩვენა, რომ ნაცნობი სახე ჰქონდა, ან ვიღაცას მაგონებდა. ჯერ კიდევ ქერა თმა ვუალის ქვეშ ოდნავ მოუჩანდა. მაშინ გავიფიქრე, რომ ალბათ, თმას იღებავდა, რომ მისი საღებავიც შავ ბაზარზე შეძენილი სიკეთე იყო, მაგრამ ახლა ვიცი, რომ ნამდვილად ქერაა. წარბები წვრილ თაღებად ამოექნა და სახეზე ერთთავად გაოცებულ-აღშფოთებული თუ ცნობისმოყვარე გამომეტყველება ედო, შეშინებული ბავშვივით, თუმცა, თვალის უპეები დაღლილობისგან ჩაშავებოდა. უპეები, ოღონდ არა – თვალები, შუაგული ზაფხულის კამკამა ცასავით ლურჯი და მტრულად მომზირალი. ასეთი სილურჯე თითქოს გისხლეტს, ხელს გკრავს. მის ცხვირს ოდესღაც, ალბათ, ჩამოთლილი ეთქმოდა, მაგრამ ახლა სახესთან შედარებით მეტისმეტად პატარა ჩანდა. სახე გასივებული კი არ ჰქონდა, თითქოს გაფართოებოდა. ტუჩის კუთხეებთან ორი ღრმა ნაოჭი გაწოლილიყო, მათ შორის კი მუშტივით შეკრული თხელი ნიკაპი მოჩანდა.

– მინდა, რაც შეიძლება იშვიათად გნახო, – თქვა მან, – დარწმუნებული ვარ, შენც ეს გსურს.

არაფერი ვუპასუხე: თანხმობას თავხედობად ჩამითვლიდა, უარს – ურჩობად.

– ვიცი, სულელი არ ხარ, – განაგრძობდა იგი და კვამლის ბოლქვებს უშვებდა, – წავიკითხე შენი დოსიე. ჩემთვის ეს რაღაც ბიზნესგარიგებაა. მაგრამ თუ რამეს მიშავებენ, ვალში არც მე ვრჩები. გასაგებია?

– დიახ, მემ, – ვუპასუხე.

– ნუ მეძახი ასე, – გაღიზიანდა იგი, – მართა ხომ არა ხარ!

არ მიკითხავს, როგორ უნდა მიმემართა, რადგან მივხვდი: იმედი ჰქონდა, აღარასოდეს აღარანაირად მიმართვა აღარ მომიწევდა. გული დამწყდა. მაშინ მინდოდა, ის ჩემს უფროს დად ქცეულიყო, დედასავით მზრუნველად, რომელიც გამიგებდა და დამიცავდა. ჩემს წინა სამსახურში ცოლი თითქმის ყოველთვის საძინებელში იყო შეკეტილი, მართები ამბობდნენ, სვამსო. მინდოდა, ეს მაინც ყოფილიყო სხვანაირი. მინდოდა, მეფიქრა, რომ სხვა დროსა და ადგილას, სხვა ცხოვრებაში უთუოდ მომეწონებოდა, მაგრამ უკვე აშკარა იყო: ის არასოდეს მომეწონებოდა, ისევე, როგორც მას არ მოვეწონებოდი.

ნამწვი სპირალისებურ საფერფლეში ჩაადგო – მტკიცედ, ერთი წამოწევითა და ხელის ერთი მოქნევით. სხვა ცოლების მსგავსად არისტოკრატულ ფახიფუხს არ მოჰყოლია.

– რაც შეეხება ჩემს ქმარს, – თქვა მან, – მინდა, ყველაფერი ახლავე კარგად გაიგო. ის ჩემი ქმარია და მე და მას მხოლოდ სიკვდილი თუ დაგვაშორებს. მორჩა!

– დიახ, მემ, – ვუპასუხე. რა ვქნა, დამავიწყდა. მინახავს პატარა გოგონების თოჯინები, რომლებსაც თუკი ზურგზე მავთულს ჩამოქაჩავდი, ლაპარაკობდნენ. მგონი, ჩემი ხმაც ამ თოჯინების ხმასავით ჟღერდა, მონოტონურად. ალბათ, ერთი სული ჰქონდა, ჩემთვის სახეში გაელაწუნებინა. მათ უფლება აქვთ, გვცემონ, ეს მათი საღვთო წესია,(3) მაგრამ მხოლოდ შიშველი ხელით.(4)

– სხვა რაღაცებთან ერთად, ამისთვისაც ვიბრძოდით, – მითხრა მეთაურის ცოლმა, მერე უეცრად თვალი ამარიდა, თავის მსხვილფალანგებიან, ბრილიანტებით შემკულ ხელებს დააცქერდა და მე გამახსენდა, სად მენახა იგი.

პირველად ტელევიზორში ვნახე, რვა-ცხრა წლის ვიქნებოდი. ის დრო იყო, დედაჩემს კვირადილაობით გვიანობამდე რომ ეძინა, მე კი ადრე ვდგებოდი, დედაჩემის ბიბლიოთეკაში ტელევიზორს მივუჯდებოდი და მულტფილმის ძებნაში ყველა არხს გადავჩხრეკდი. ხანდახან, თუკი მულტფილმს არ უჩვენებდნენ, “ნორჩ სულთათვის ქადაგების საათს” ვუყურებდი. აქ ბავშვებს ბიბლიურ ისტორიებს უყვებოდნენ და ჰიმნებს გალობდნენ. მგალობელთაგან ერთ სოლისტს სერენა ჯოი ერქვა. სოპრანო იყო. ფერფლისფერთმიანი, ტანმორჩილი, პაჭუა ცხვირითა და დიდრონი ლურჯი თვალებით, რომელთაც გალობისას ზე აღაპყრობდა ხოლმე. მას შეეძლო, ერთდროულად ეტირა და გაეღიმა. თითქოს როლში შეჭრილს, ერთი-ორი ცრემლი გრაციოზულად ჩამოუგორდებოდა ხოლმე ღაწვებზე და მისი ხმა, ათრთოლებული და უმწეო, უმაღლეს ნოტებს იოლად სწვდებოდა. ეს მანამდე, სანამ ახალ ასპარეზს აირჩევდა.

ახლა ჩემ წინ სწორედ სერენა ჯოი იჯდა, ანუ ყველაფერი უფრო უარესად იყო, ვიდრე წარმომედგინა.

(1) იატაკზე დასადგმელი დიდი საათი.

(2) ლუკა (10:38-42).

(3) “და თქუა აბრაამ სარრას მიმართ: აჰა, მÃევალი შენი ჴელთა შინა შენთა. იÃუმიე იგი, ვითარ-რაÁმეცა სათნო არს შენდა. და ძÂრი შეაჩუენა მას სარრა” (დაბ., 16,6)

(4) “ხოლო უკუეთუ ვინმე სცეს მონასა თÂსსა, ანუ მÃევალსა კუერთხითა და მოკუდეს Ãელთა მიერ მისთა, პატიჟი მიეÃადოს” (გამ., 21,20).